Bu yazıyı okumadan önce kendinizi tebrik edin. Çünkü:
• Gece yarısı beslemelerini,
• Binlerce bez değişimini (gerçi daha bitmemiş olabilir),
• İlk öfke nöbetlerini
atlattınız.
Şimdi derin bir nefes alın ve 3-6 yaş çocuğunuzun keyfini çıkarmaya ve haylazlıklarına hazır olun.
ÇOCUĞUNUZUN FİZİKSEL GELİŞİMİ
Okul öncesi dönemdeki çocuklar beslenme, giyinme ve tuvalet ihtiyaçları için artık size daha az bağlıdırlar.
3 yaştan 4 yaşa kadar
Çocuklar:
• Vücutlarını iyi bir şekilde kontrol edebilirler.
• Gün boyunca mesane ve barsak kontrolü yapabilirler.
• Genellikle kendi kendilerine yemek yiyebilir ve giyinebilirler.
• Tüm bebeklik dişlerini çıkarırlar.
• 3 tekerlekli bisiklet kullanabilirler.
• Vücudu ve vücudun nasıl çalıştığını merak ederler.
4 yaştan 5 yaşa kadar
Çocuklar:
• Müzikten, dans etmekten ve şarkı söylemekten çok hoşlanırlar.
• Çocuk makaslarını, kalem ve boyaları oldukça iyi kullanabilirler.
• Çok enerjiktirler, etrafta koşuşturmayı ve oynamayı çok severler.
• Soğuk algınlığına yakalanmaya eğilimlidirler.
5 yaştan 6 yaşa kadar
Çocuklar:
• Sağ ya da sol ellerini artık baskın şekilde kullanmaya başlarlar.
• Kolaylıkla yürüyebilir, koşabilir, hoplayıp, zıplayabilir ve atlayabilirler.
• El-göz koordinasyonları henüz tam değildir, kazara bir şeyleri dökebilir veya bir şeylere çarpabilirler.
• 2 tekerlekli bisiklette dengede durmaya çalışabilirler.
• Günlük rutinlerde fiziksel olarak bağımsız hale gelirler.
3-4yaş çocuklarını büyütme ipuçları:
• Fiziksel becerilerini geliştirebilmesi için, jimnastik salonunda ya da oyun parkındaki malzemelerle bir yetişkin gözetiminde oynaması için çocuğunuz cesaretlendirin.
• Cinsellik ve vücutla ilgili sorularını basit ve dürüst bir şekilde yanıtlayın.
4-5 yaş çocuklarını büyütme ipuçları:
• Evin içinde rahatça oynayabileceği bir oyun alanı yaratın.
• Açık alanda oynayarak enerjisini atması için çocuğunuza fırsat yaratın.
5-6 yaş çocuklarını büyütme ipuçları:
• Sol elini kullanan bir çocuğu, sağ elini kullanması için zorlamayın.
• Öğlen uykusu yerine sakin oyun veya dinlenme saati belirleyin.
• Okula uyum problemi belirtilerinin olup olmadığına bakın (örneğin, ağrılar, sancılar gibi)
• Küçük objelere uzun süre bakmasını veya uzun süre yazmasını beklemeyin, gözleri henüz çok iyi odaklanamaz.
Bu yaş grubundaki tüm çocukların
• Düzenli olarak çocuk doktoru, diş hekimi, görme ve işitme kontrollerinin yapılması,
• Kişisel temizlik ve hijyeni öğrenmesi ve kendi kendine uygulayabilmesi,
• Sağlıklı ve düzenli beslenmesi
çok önemlidir.
Bu yaş grubundaki çocuğunuzu evde asla yalnız başına bırakmayın.
ÇOCUĞUNUZUN ZİHİNSEL GELİŞİMİ
3-6 yaş dönemi, evde öğrenmeden okulda öğrenmeye geçiş dönemidir. Bu dönemde biraz yardıma ihtiyaç duyarlar.
3 yaştan 4 yaşa kadar
Çocuklar:
• Nesneleri isimlendirebilir ve sınıflandırabilirler.
• Neden-sonuç ilişkisini anlamaya başlarlar (örneğin; eğer bunu yaparsa bu olacak gibi)
• Bilim ve doğaya karşı ilgilidirler.
• Hayal kurmaya ve uyduruk öyküler anlatmaya başlarlar.
• Daha iyi belleğe sahiplerdir.
• Daha uzun süre dikkat gösterebilirler (genellikle 20 dakikaya kadar).
4 yaştan 5 yaşa kadar
Çocuklar:
• Eşyaları düzenlemeyi öğrenirler (örneğin; oyuncaklar, giysiler gibi)
• Çok iyi gözlemcidirler.
• Hayali oyunlar oynamayı çok severler.
• Sayı ve tane kavramını anlamaya başlarlar.
5 yaştan 6 yaşa kadar
Çocuklar:
• Görünmez oyun arkadaşları yaratabilirler.
• Yönergeleri çok daha rahat alabilirler.
• Grup oyunları oynamaktan hoşlanırlar.
• Hamilelik, doğum, cinsellik ve ölümü merak ederler.
• Basit kelimeleri yazmayı ve basit matematik işlemleri yapmayı öğrenirler.
3-4 yaş çocuğunuza öğretme ipuçları
• Kendi kendine düşünebilmesi için çocuğunuza fırsat tanıyın. Soruların cevaplarını keşfetmesine yardımcı olun.
• Park, hayvanat bahçesi, market ziyaretlerini, çocuğunuzun zihinsel becerilerini geliştirmek için fırsat haline dönüştürün. 5 duyusunu kullanarak keşifler yapması için onu yüreklendirin.
4-5 yaş çocuklarınıza öğretme ipuçları
• Çocuğunuza, aralarından seçim yapabileceği çeşitli etkinlikler sunun.
• Kendi başına sakin bir şekilde oynaması ve yaratıcılığını geliştirebilmesi için çocuğunuza fırsat tanıyın.
5-6 yaş çocuklarınıza öğretme ipuçları
• Yönergeleri takip etmeyi öğrenebilmesi için, çocuğunuzun yerine getireceği birkaç tane güvenli ev içi görev belirleyin. Bu yaştaki çocuklar yardım etmeyi çok severler.
• Saymada ve ölçmede çocuğunuzun size yardım etmesi için ona fırsat tanıyın. Günlerin ve haftaların sırasını ve akışını takip edebilmesi için bir takvim tutun.
ÇOCUĞUNUZUN DİL GELİŞİMİ
Kelime hazinesi bu dönemde çok hızlı gelişir. Çocuğunuzun iletişim kurmaya meraklı ve hevesli olduğunu fark edeceksiniz.
3 yaştan 4 yaşa kadar
Çocuklar:
• Aynı hikayeyi ve tekerlemeyi defalarca dinlemeyi çok severler ve pek çok yerini ezbere tekrar ederler.
• Pek çok soru sorarlar (özellikle “niçin?”)
• Öğrenmek için dinlerler.
• Bazen kurallara aykırı, kaba veya ağzı bozuk konuşabilirler.
• 3-5 kelimeli cümlelerle konuşurlar.
4 yaştan 5 yaşa kadar
Çocuklar:
• Uzun sohbetleri sürdürebilirler, bu sohbetler sırasında genellikle hayal güçlerini kullanırlar.
• Gerçekle, hayal ürünü olanı karıştırabilirler.
• Hala, kurallara aykırı, kaba ve ağzı bozuk konuşmayı sürdürebilirler.
• Espri anlayışı gösterirler ve kitaplardaki, hikayelerdeki aptallıklardan, komikliklerden keyif alırlar.
• 4-5 kelimeli cümlelerle konuşurlar.
5 yaştan 6 yaşa kadar
Çocuklar:
• Hata yapmadan oldukça güzel konuşurlar.
• Yeni kelimler ve anlamlarını öğrenmeyi çok severler.
• 2000 kelime civarında dağarcıkları vardır (Bu, 3-4 yaştakinin yaklaşık olarak 2 katıdır).
3-4 yaş çocuklarıyla konuşma ipuçları
• Mümkün olduğunca sık sık çocuğunuza kitap okuyun. Tahmin etme oyunları oynayın.
• Çocuğunuzun sorduğu soruları göz ardı etmeyin, basit bir şekilde cevaplamaya çalışın.
• Kaba ve ağzı bozuk bir dil kullanıyorsa çok üzerinde durmayın. Çocuğunuzu başka bir etkinliğe yönlendirin.
4-5 yaş çocuklarıyla konuşma ipuçları
• Çocuğunuzun konuşurken yaptığı hatalara çok fazla odaklanmamaya çalışın.
• Sorularına biraz daha ayrıntılı cevap verin. Yeni kelimelerin anlamlarını açıklayın.
• Resimleri yorumlayarak okumaya çalışması için ona fırsat tanıyın.
5-6 yaş çocuklarıyla konuşma ipuçları
• Hafıza oyunları oynayın. Adını, soyadını, adresini, telefon numarasını, yaşını ve doğum gününü ezberletin.
• Sık sık ona kitap okuyun. Sevdiği hikayeleri oynaması için onu yüreklendirin.
ÇOCUĞUNUZUN DUYGUSAL GELİŞİMİ
Diğer kişilerle anlaşmayı öğrenmek, 3-6 yaş çocuklarının hayatında çok temel bir rol oynar.
3 yaştan 4 yaşa kadar
Çocuklar:
• Duygularını ifade etmek için kelimeleri kullanırlar.
• Arkadaşlık kurmayı severler, oldukça sosyaldirler.
• Paylaşmayı öğrenmeye başlarlar ancak yine de sahip oldukları için çok tartışırlar.
• Pek çok korkuları vardır.
• Kendilerini diğer kişilerin gözünden görmeye başlarlar.
4 yaştan 5 yaşa kadar
Çocuklar:
• “Vicdan”ları gelişmeye başlar, iyi ve kötü arasındaki farkı öğrenirler.
• Arkadaşlarından takdir ve onay beklerler.
• Bir grubun parçası olmaktan hoşlanırlar, işbirliği içinde oynayabilirler.
• Kendileriyle övünebilir, böbürlenebilir, yalan söyleyebilir ve çalma davranışı gösterebilirler.
• Kontrollerini çok kolayca kaybedebilirler, duygu dalgalanmalarına yatkınlık gösterirler.
5 yaştan 6 yaşa kadar
Çocuklar:
• Özgüven ve kendine saygıları gelişir.
• Diğer çocukları gözler ve rekabete girerler.
• Vermeyi ve almayı öğrenirler.
• Kendilerini bağımsız hissederler ancak yine de ebeveynlerini memnun etmek isterler.
• Korkular geliştirebilir, tek başına yatmak istemeyebilir ve kabuslar görebilirler.
3-4 yaş çocukları için öneriler
• Korkularla baş edebilmesi için çocuğunuza yardımcı olun. Saçma olduklarını düşünerek korkuları göz ardı etmeyin.
• Bağırıp çağırmadan, başkalarının canını yakmadan ya da onlara vurmadan, duygularını nasıl ifade edebileceğini öğretin.
• Kendi yaşındaki diğer çocuklarla birlikte vakit geçirebilmeleri için çocuğunuza fırsat yaratın.
4-5 yaş çocukları için öneriler
• İyi davranışlarını pekiştirin.
• Çocuğunuz kızgın olduğu veya öfke nöbeti yaşadığı zaman onunla doğrudan göz kontağı kurun ve sebep göstererek açıklama yapın. Çocuğunuza asla vurmayın.
5-6 yaş çocukları için öneriler
• Gerekli olduğunda ödül kullanın.
• Herkesin özel yetenekleri olduğu konusunda çocuğunuzu bilgilendirin.
ÇOCUĞUNUZA SIK SIK ONU SEVDİĞİNİZİ SÖYLEYİN.
3-6 YAŞ ÇOCUKLARINI MUTLU VE SAĞLIKLI BİR ŞEKİLDE YETİŞTİREBİLMEK İÇİN DİĞER İPUÇLARI
Evinizi güvenli bir hale getirin
• Kimyasal maddeleri, ilaçları ve kibritleri çocuğunuzun ulaşamayacağı yerlere koyun.
• Mobilyalar ve elektrikli eşyaları bozulduklarında hemen tamir edin.
• Sıcak suya dikkat edin. Çocuğunuzu banyoda yalnız bırakmayın.
• Arabada çocuğunuzun yaşına ve bedenine uygun araba koltuğu kullanın, koltuğa güvenli bir şekilde yerleştirdiğinize emin olun. Arabada çocuğunuzu her zaman arka koltukta oturtun. Çocuğunuzun koltuğunun önünde hava yastığı olmadığına emin olun.
Güvenli oyuncaklar ve oyun alanı sağlayın.
• Çocuğunuzun oynarken kullanacağı bir yer hazırlayın (kendi odası veya evin odasının bir bölümü olabilir).
• Kolayca yıkanabilecek ve temizlenebilecek eşyalar seçin.
• Eşyaları saklamak için alanlar yaratın, raflar, karton veya plastik kutular kullanın.
• Yeterli derecede oyuncak, kitap ve sanatsal faaliyetler için malzemeler temin edin.
• Çocuğunuzun boyuna uygun ve kolayca hareket ettirilebilecek mobilya ve eşyalar kullanın.
• Oyuncakların çocuğunuzun yaşına uygun olmasına ve bozuk olmamasına dikkat edin.
• Bisiklete binerken veya kayarken çocuğunuzun kask takmasına ve diğer güvenlik tedbirlerini almasına özen gösterin.
Okula uyum sağlaması için çocuğunuza yarım edin.
• Çocuğunuza güvence verin. Sizden ayrıldığında ağlamasının ve üzgün olmasının normal olduğunu açıklayın.
• Çocuğunuz okuldan döndükten sonra onunla birlikte sakin vakit geçirin (birlikte kitap okumak, müzik dinlemek gibi).
• Okulda yaşadıklarıyla ilgili konuşurken çocuğunuzu dikkatle dinleyin.
Olumlu disiplin uygulayın.
• Kurallar belirleyin ve onları tutarlı bir şekilde uygulayın.
• Sınırları net bir şekilde çizin ve test edilmeye hazırlıklı olun.
• İyi davranışları pekiştirin.
• Çocuğunuz yanlış davrandığında ona bağırmayın ve vurmayın. Neyi yanlış yaptığını ona açıklayın.
• Ne olursa olsun onu seveceğinizi bilmesini sağlayın.
Dünyayı keşfetmesi ve öğrenmesi için onu cesaretlendirin.
ÇOCUĞUNUZUN GELİŞİMNDE ÇOK ÖNEMLİ BİR ROLE SAHİP OLDUĞUNUZU UNUTMAYIN.
Kaynak: Bu metin, “Child development ages 3 to 6 –what you can expect” (1997, Channing L. Bete Co., Inc.) isimli broşürden, Çiğdem Bilgen tarafından Türkçe’ye çevrilmiştir.
