ÇOCUK GELİŞİMİ NEDİR?
Çocukların fiziksel, zihinsel ve duygusal olarak büyümesi ve olgunlaşmasıdır.
Her çocuğun büyüme hızı farklıdır.
· Sevgi
· Cesaretlendirme
· Rehberlik
· Fırsat
verildiğinde tüm çocukların gelişimi hızlanır.
Gelişim sürecinin en önemli parçası, çocuğunuza bakım şeklinizdir.
Çocuğunuzun hayatında büyük bir değişim yapabilirsiniz.
ÇOCUK GELİŞİMİNİ BİLMEK NEDEN ÖNEMLİDİR?
Çünkü, bir çocuğun nasıl büyüdüğünü ve öğrendiğini bilmek:
· Çocuğunuzla, ömür boyu sürecek bir sevgi ilişkisi kurmanıza,
· Ebeveynlik becerilerinizi geliştirmenize,
· Çocuğunuzun “zor anlarında” sabırlı olmanıza,
· Çocuğunuzlayken rahat olmanıza ve onunla birlikte eğlenmenize,
yardımcı olabilir.
Çocuğunuzdaki değişiklikleri anlayarak, yeni beceriler kazanmasında ona yardımcı olabilirsiniz.
ÇOCUĞUNUZUN FİZİKSEL GELİŞİMİ
Çocuğunuzun ilk 3 yılında fiziksel alanda çok sayıda değişim olur.
Doğumdan 1 yaşa kadar
Çocuklar:
· Ağrı, acı, korku, sıkıntı ve yalnızlıklarını göstermek için ağlarlar.
· 6-9. aylar arasında oturur, sürünür ve emeklerler.
· 5-10. aylar arasında ilk dişlerini çıkarırlar.
· Günde en az 12 saat uykuya ihtiyaç duyarlar.
· Görme becerileri henüz tam olarak gelişmemiştir.
· Dokunulmayı ve kucaklanmayı çok severler.
1 yaştan 2 yaşa kadar
Çocuklar:
· Tek başlarına oturabilir ve yürümeye başlarlar.
· Koşmayı, zıplamayı ve tırmanmayı öğrenirler.
· Bileklerini ve parmaklarını daha iyi kontrol eder hale gelirler.
· Bir süreliğine daha az yemek yiyebilirler ve değişken damak zevkleri gösterebilirler (bir gün sevdiği yiyeceği ertesi gün sevmeyebilirler).
· Fiziksel becerileri geliştikçe daha bağımsız hale gelirler.
2 yaştan 3 yaşa kadar
Çocuklar:
· Her şeyi keşfetmeye meraklıdırlar – sınırlandırılmaktan hoşlanmazlar (parmaklıklı portatif oyun alanları gibi).
· Yetişkinlerin hareketlerini taklit ederler.
· Giydirilirken yardım edebilir ve kendi kendilerine yemek yiyebilirler.
· Yeni gelişmekte olan el ve parmak becerilerini kullanmalarını gerektiren basit sanat faaliyetleri gibi faaliyetlerden hoşlanırlar.
0-1 yaş bebeklerini büyütme ipuçları:
· Bebeğiniz ağlıyorsa mutlaka sebebini bulun.
· Sık sık bebeğinize sarılın, onu kucaklayın ve onunla konuşun.
· Bebeğinizi, açlığını dindirene kadar besleyin.
· Bebeğinizin aktif olabilmesi ve etrafta rahatça hareket edebilmesi için çevreyi güvenli hale getirin. (Bu dönemde ve hiçbir dönemde yürüteç kullanmayın; yürüteçler pek çok kazaya sebep olabiliyorlar)
1-2 yaş çocuklarını büyütme ipuçları:
· Yürümeyi deneyebilmesi için çocuğunuza yeterince alan sağlayın.
· Çocuğunuza sağlıklı besinler hazırlayın ancak yemesi için onu zorlamayın.
· Yiyecekleri asla ödül ya da ceza olarak kullanmayın.
2-3 yaş çocuklarını büyütme ipuçları:
· Çocuğunuzun bağımsızlığına izin verin ancak onu fiziksel zararlardan koruyun.
· Bebek karyolasından yatağa geçebilirsiniz. Yatağın kenarına koruyucular koyun.
· Çocuğunuzu görebileceğiniz şekilde konumlanın. Çocuğunuzun ulaşabileceği yerlerdeki tüm tehlikeli maddeleri kaldırın.
ÇOCUĞUNUZUN DİL GELİŞİMİ
“Agu”lar zamanla “baba”, “mama”ya dönüşür. Bu, muhteşem bir sürecin başlangıcıdır: Konuşmayı öğrenme.
Doğumdan 1 yaşa kadar
Çocuklar:
· Sesin geldiği yere doğru dönerler.
· Ağlama, gülme ya da agulama şeklinde tepki verirler.
· 6-12. aylar arasında kendi isimlerini ve “hayır”ın anlamı gibi basit ifadeleri anlarlar.
· 6-12. aylar arasında anlamsız sesler çıkarmaya ve sesleri taklit etmeye başlarlar.
1 yaştan 2 yaşa kadar
Çocuklar:
· İlk kelimelerini söylerler (genellikle 12-18. aylar arasında).
· İhtiyaçlarını ifade etmek için kelimeleri kullanırlar.
· Eylemlerle kelimeleri birlikte kullanarak ilk cümlelerini oluştururlar.
· Eşyaları “benim” diye ifade ederler.
· 2 yaş civarı en favori kelimeleri “ne”, “neden”, “hayır” olur.
2 yaştan 3 yaşa kadar
Çocuklar:
· Nesnelerin isimlerini sorarlar.
· Duygu ve düşüncelerini ifade ederler (genellikle 3 yaş civarı)
· Kelime hazinelerine yüzlerce kelime eklerler.
· 3 yaş civarı oldukça güzel konuşurlar ancak hala hata yapabilirler.
0-1 yaş bebekleriyle konuşma ipuçları
· Bebeğinizi dinleyin ve onun seslerini taklit ederek cevap verin
· Bebeğinizle konuşun. Bebekler konuşmaya başlamadan önce anlamaya başlarlar.
· Bebeğinizin, sizin söylediklerinizi mükemmel bir şekilde tekrarlamasını beklemeyin.
1-2 yaş çocuklarıyla konuşma ipuçları
· Çocuğunuzun kelime hazinesini geliştirmek için ona basit hikayeler okuyun ve onunla oyunlar oynayın.
· 12-18. aylar arasında daha yavaş bir gelişim, 2 yaş civarında ise kelime hazinesinde hızlı bir artış olacaktır.
2-3 yaş çocuklarıyla konuşma ipuçları
· Çocuğunuzu dikkatle dinleyin ama yaptığı hataları çok sık düzeltmeyin.
· Çocuğunuz zaman zaman kekeleyebilir, sabırlı olun. Aksi halde hayal kırıklığına uğrayabilir veya kaygılanabilir.
ÇOCUĞUNUZUN ZİHİNSEL GELİŞİMİ
Öğrenecek çok şey var. Çocukların ne kadar hızlı öğrendiğine hayran kalacaksınız.
Doğumdan 1 yaşa kadar
Çocuklar:
· Görmedikleri nesnelerin var olamadığını düşünürler (7-9. aylara kadar devam eder).
· Oynayarak ve keşfederek öğrenirler (10-18. aylar arasında)
· Öğrenmek için 5 duyularını ve gelişmekte olan dil becerilerini kullanırlar.
1 yaştan 2 yaşa kadar
Çocuklar:
· Yüksek sesle düşünürler. Kendi kendilerine konuşurlar ve nesneleri isimlendirirler.
· Deneme-yanılma yöntemiyle öğrenirler.
· Kısa süreli belleklerini geliştirirler.
· Hayal ile gerçeği birbirinden ayıramazlar (televizyon gibi).
· Rol yaparak oynamayı severler (örneğin, polis, doktor, anne, babaymış gibi yapmak).
2 yaştan 3 yaşa kadar
Çocuklar:
· Nesnelerle doğrudan etkileşim kurmak yerine onlar hakkında düşünebilmeye başlarlar.
· Diğer yetişkinler ve çocuklarla oynarken eşyaları “benim” diye isimlendirirler ve paylaşım duygusunu öğrenmeye başlarlar.
· Nesneleri türlerine göre sınıflamaya başlarlar.
· Zaman kavramını anlamaya başlamakla, kendi davranışlarını da kontrol edebilmeyi öğrenirler.
0-1 yaş bebeğinize öğretme ipuçları
· Duyularını kullanabileceği imkanlar sağlayın (değişik renklerde ve çeşitli yumuşaklıkta oyuncaklar gibi)
· Çocuğunuza, güvenli bir şekilde oynayabileceği ve etrafı dağıtabileceği bir alan sağlayın.
1-2 yaş çocuklarınıza öğretme ipuçları
· Çocuğunuza oynayabilmesi ve keşfedebilmesi için zaman ve alan sağlayın.
· Çocuğunuza, onun merakını uyandıracak oyuncaklar verin.
· Kendinize zaman ayırın. Bu dönem, çocuğunuzun oldukça aktif ve talepkar olduğu bir yaştır.
2-3 yaş çocuklarınıza öğretme ipuçları
· Sahip olma kavramını olumlu şekilde ifade edebilmesi için çocuğunuza yardımcı olun.
· Ev içinde basit işlerde size yardımcı olması için çocuğunuza izin verin.
· Çocuğunuzun artan bağımsızlığına izin verin. Kendi kendine güvenli bir şekilde öğrenebilmesi için çocuğunuza şans tanıyın.
ÇOCUĞUNUZUN DUYGUSAL GELİŞİMİ
Çocuklar güçlü duygulara sahiplerdir. Mutluluklarının keyfini çıkarın, üzüntü, kızgınlık ve korkuyla baş etmelerine yardımcı olun.
Doğumdan 1 yaşa kadar
Çocuklar:
· Ebeveynlerinin seslerini ve kokularını (genellikle 3-4. günlerden itibaren) ve yüzleri (3-4. aylardan itibaren) tanırlar.
· Strese parmak emerek, bağırarak, ağlayarak, mesane veya barsak problemleriyle tepki verebilirler
· Duygu dalgalanmaları yaşayabilir veya ebeveynlerinden ayrılmaktan korkabilirler.
1 yaştan 2 yaşa kadar
Çocuklar:
· Meraklı olurlar ve dikkat çekmek isterler.
· Ben merkezcidirler ve paylaşmakta problem yaşarlar.
· “Hayır” demeye başlarlar (bir birey olduklarının göstergesi olarak)
· Ebeveynlerine yapışabilir ve yabancılardan korkabilirler.
· Strese öfke nöbetleriyle tepki verebilirler.
2 yaştan 3 yaşa kadar
Çocuklar:
· Bağımsız olmak isterler ancak hala ebeveynlerine ihtiyaçları vardır.
· Paylaşmaya başlarlar fakat hala diğerleriyle birlikte oynamaktansa, onların yanında oynarlar.
· Diğer çocukları ve yetişkinleri taklit ederler.
· Bölünmeden, uzun süreli faaliyetlerden hoşlanırlar, bu yüzden bez değiştirme ve yatağa gitmekten hiç hoşlanmazlar.
0-1 yaş çocukları için öneriler
· Bebeğiniz sık sık ve aşırı şekilde stres tepkisi veriyorsa bir uzmana danışın.
· Stres tepkisi verdiğinde bebeğinizi asla cezalandırmayın, kucağınıza alarak ya da sarılarak onu sakinleştirmeye, rahatlatmaya çalışın.
· Çocuğunuz 1 yaşına geldiğinde uyku, banyo ve yemek saatleri için düzenli rutinlerin oluşturun.
1-2 yaş çocukları için öneriler
· Net sınırlar belirleyin ama keşfedilmesi için de çocuğunuza fırsat tanıyın.
· Çocuğunuza, duygularını göstermenin önemli olduğunu ancak bunu yaparken başkalarının canını yakmaması gerektiğini öğretin.
· Kötü davranışı değil, yalnızca iyi davranışı pekiştirin.
2-3 yaş çocukları için öneriler
Öfke nöbetleriyle nasıl baş edilebileceğini öğrenin:
· Bağırmayın ya da vurmayın.
· Sakin kalın.
· Rahatlatıcı bir ses tonuyla konuşun.
· Eğer mümkünse, elinizi nazik bir şekilde çocuğunuzun kolunun üzerine koyun.
Eğer kontrolünüzü kaybedeceğinizi hissediyorsanız, çocuğunuzun sorumluluğunu alabilecek başka birini bularak, ortamdan uzaklaşın.
ÇOCUĞUNUZUN BÜYÜMESİNDEN KEYİF ALIN
· Çocuğunuz öğrenmesi için cesaretlendirin ama zorlamayın.
· Gelişim basamaklarını öğrenin.
· Herhangi bir dönemde çocuğunuzun gelişiminde şüphe ediyorsanız, bir uzmana danışın.
Kaynak: Bu metin, “Child development from birth to 3 –what you can expect” (1997, Channing L. Bete Co., Inc.) isimli broşürden, Çiğdem Bilgen tarafından Türkçe’ye çevrilmiştir.
