BEDEN, DUYGULARI KONUŞURKEN
Dile Gelen Beden
Duygularımız,
davranışlarımız ve bedenimiz arasında, birbirleriyle sürekli etkileşimde
olmalarını sağlayan güçlü bağlantılar vardır. Bu nedenle yaşanan olaylar ve onları
algılayış, yorumlayış şeklimiz belirli duygulara, bu duygular fiziksel tepkilere
ve davranışlara neden olur.
Çoğumuz, hayatımızda zorlu
dönemlerden geçerken vücudumuzda, duygularımıza eşlik eden fiziksel sıkıntılar
yaşarız; tekrarlayan baş ağrıları, mide ağrıları, cildimizde döküntüler,
göğsümüzde sancı, aldığımız nefesin yetmemesi, mide bulantısı gibi. Altta yatan
fiziksel bir hastalık bulunamadığında çoğu zaman şu yorumu duyarız
etrafımızdaki kişilerden: “psikolojiktir, geçer”.
Duygusal stres, pek çok sağlıklı çocuk ve ergende de, karın ağrısı, baş
ağrısı, mide bulantısı ya da kusma şeklinde fiziksel belirtilerle kendini
gösterir. Duygularını ve sıkıntılarını sözel olarak ifade edemeyen çocuğun
fiziksel şikayetleri, aslında kelimelerle dile gelemeyen sıkıntının bedende
dile geliş şeklidir. Yapılan fiziki muayeneler hiçbir sebep ortaya koymasa da,
bu ağrı ya da rahatsızlık çocuk için gerçektir, bilinçli olarak yaratılmaz ve
kontrol edilmez. Bu şikayetler çoğu zaman geçicidir ve çocuğun günlük işlerini,
aktivitelerini etkilemez. Oysa ki bu şikayetlerin uzun süre devam etmesi, stres
faktörü ortadan kalkmasına ve çözümlenmesine rağmen azalmaması ve çocuğun
günlük yaşamdaki işlevselliğini bozmaya başlaması, aşırı bir uca gitmiş
olduğunu ve bir uzmandan yardım alma vaktinin geldiğini gösterir.
Çoğu aile psikolojik yardım alma safhasına gelene kadar, altta yatan
fiziksel sebebin bulunamadığı ve doğru tıbbi tanı konulamadığı inancıyla,
farklı adreslerde tıbbi yardım aramaya devam eder. Bu durum, hem “hastalık”
inancının pekişmesine ve yerleşmesine, hem türlü maddi kayıplara, hem de
duygusal sıkıntıların yerleşerek çocuğun okul başarısı, okul devamlılığı, ev
yaşamı ve arkadaş ilişkilerinde ve genel işlevselliğinde daha büyük bozulmaya
yol açar genellikle.
Çocuklarda stres, ne tür fiziksel
belirtilerle kendini gösterir?
·
Ağrılar (baş ağrısı, sırt ağrısı, karın ağrısı, kas
ağrıları)
·
Yorgunluk
·
Mide bulantısı, kusma
·
Nörolojik bozuklukları andıran belirtiler (Çift görme,
denge ve koordinasyon kaybı, felç, nöbetler)
·
Ergenlik dönemindeki kızlarda hormonal değişikliklere
de bağlı olarak sancılar, kramplar, adet düzensizlikleri, iştah kaybı
·
Yeme ve uyku bozuklukları
Stresin fiziksel olarak ifade
edilmesine yol açan sebepler ve bilinmesi gereken gerçekler
·
Çocuğun yaşadığı fiziksel belirtiler uydurma değildir,
bilinçli olarak üretilmez, kontrol edilmez.
·
Çocuğun hayatındaki stres faktörü ortadan kalksa ya da
azalsa da belirtiler devam eder.
·
Duygusal stresi sözel olarak ifade edebilme zorluğu,
tıbbi olarak açıklanamayan fiziksel belirtilerin altında yatan en önemli
faktörlerdendir. Küçük çocuklarda sıklıkla görülmesinin sebebi, duyguları sözel
olarak ifade etmekle ile ilgili güçlük olabilir. Ergenlik öncesi dönemde pek
çok çocuk psikolojik stresi fiziksel belirtilerle ifade eder. Ergenlik
döneminin zorlu gelişimsel görevleriyle baş etme ile ilgili zorluklar da
fiziksel şikayetleri artırır.
·
Kişilik özellikleri, problemlerle başa çıkma
becerilerinin zayıf oluşu, stresle ilişkili fizyolojik tepkiler ve bunları
yorumlama şekli, fiziksel belirtiler göstermeye yatkınlığı artırabilir.
·
Ailesel faktörler yatkınlığı artırabilir; fiziksel
hastalığı olan biriyle birlikte yaşamak, ebeveynlerden birinin ya da her
ikisinin de stresi bedensel yolla ifade edişi, kültürel inançlar, ebeveynlerin
aşırı koruyuculuğu, ailedeki bireylerin çok başarılı bireyler oluşu ve bunun
çocukta yarattığı baskı, ailede konuşulmayan sırların olması, ebeveynlerin
boşanması ya da birbirlerine ve/veya çocuğa karşı kötü davranışlar göstermeleri
v.b.
·
Okulda yaşanan akademik ve/veya sosyal güçlükler
fiziksel belirtilere sebep olabilir veya var olan şikayetlerin şiddetini
artırabilir.
·
Travmatik deneyimler ve fiziksel, cinsel, duygusal
istismar da fiziksel belirtilere sebep olan yaşantılardır.
Fiziksel
belirtilere eşlik eden durumlar nelerdir?
·
Kaygı bozuklukları
·
Depresyon
·
Davranış bozuklukları
·
Akademik problemler
·
Okula gitmeyi reddetme
·
Sosyal geri çekilme
·
Aile içi ilişkilerde bozulma
·
Akran ilişkilerinde bozulma
Stresin fiziksel belirtileriyle baş
etmede anne ve babalar çocuklarına nasıl yardımcı olabilirler?
·
Çocuğun
yaşamında strese neden olan faktörü tespit edin, çocuğu korumak için gerekli
önlemleri alın.
·
Aile içinde,
tüm duyguların kabul gördüğünü her fırsatta gösterin ve dile getirin. Özellikle
baş etmesi zor olan yoğun duyguların (kızgınlık, hayal kırıklığı, kıskançlık
v.b.) ifade edilebilmesi için güvenli bir ortam yaratın, çocuğa kendi
davranışlarınızla örnek olun.
·
Çocuğunuzun
dile getirdiği fiziksel şikayetlere gösterdiğiniz ilgiyi azaltın. Bu şikayetle
baş edebilmek için dikkatini başka bir şeye yönlendirmesine destek olun.
·
Çocuğunuzun
okula devamsızlık yapmasına izin vermeyin. Bu durumdan öğretmenini de haberdar
edin ve revirde geçirdiği zamanların dönüşünde, kendisinin sınıfta olmadığı
sırada yapılan dersleri tamamlaması istesin. Fiziksel şikayetler, sınıf içi
görevlerden kaçmasına yardımcı olmasın.
·
Çocuğunuzun
fiziksel şikayet dile getirmediği günlerde ona özel ilgi gösterin ve birlikte
eğlenceli aktiviteler planlayın.
·
Hastalık
dile getirdiği ve okula gitmeyi kesinlikle reddettiği günlerde eğlenceli
aktivitelerini ve iletişimi en aza indirin. Puzzle, oyun, televizyon ya da
bilgisayara izin vermeyeceğinizi, hasta kişilerin yatakta kalması gerektiğini
vurgulayarak canının sıkılmasını sağlayın.
·
Çocuğunuzun
yanında kendi hastalıklarınızdan, fiziksel şikayetlerinizden bahsetmeyin.
·
Kendini
başarılı hissettiği aktiviteleri yapması için fırsat yaratın, yüreklendirin.
·
Olaylara
olumlu bakmaya, neşenizi kaybetmemeye çalışın.
·
Problemin
uzun süre devam etmesi ve çocuğunuzun günlük yaşamını etkilemeye başlaması
halinde psikolojik yardım almak için mutlaka bir uzmana başvurun.
